Lezing op 29 november 2022. Wat is winterhardheid vroeg Gerard van Buiten, hortulanus van de botanische tuinen in Utrecht, ons. Na diverse antwoorden zei hij, dat die vraag hem zelf nog steeds voor raadsels stelt. In de 9 hectare grote botanische tuin, waar hij werkt met 16 tuinlieden en vrijwilligers, groeien planten en bomen uit allerlei delen van de wereld. Er wordt rekening gehouden met de groeiomstandigheden in hun land van herkomst. Maar dan nog, planten die jarenlang de winter in de hortus van Utrecht overleefden, komen soms een winter niet door. En waarom niet, dat blijft vaak een raadsel. Temperatuur, wind(richting), mate van drainage, bodemgesteldheid, aard van de strooisellaag, bezonning, moment waarop de groei begint en neerslag door het jaar heen, zijn winterhardheid bepalende factoren. Zorg in je eigen tuin voor zoveel mogelijk overeenkomst met de groeiomstandigheden in het land van herkomst van de planten. Planten die afkomstig zijn uit een landklimaat liggen de hele winter koud en droog onder een sneeuwbed. Geen wonder, dat ze onze natte winters vaak slecht kunnen verdragen. Vroegbloeiende Rhododendrons en Mahonia’s kunnen sterk te lijden hebben onder nachtvorst in het vroege voorjaar en oppervlakkig wortelende planten, zoals Camellia’s kunnen daardoor verdrogen. Om onze winters te overleven moeten planten uit het Middellandse zeegebied heel droog en beschut staan. Het kan helpen om een plantbed wat te verhogen en iets bol te maken, zo krijg je prima drainage. Andere maatregelen om tere planten te beschutten als er (strenge) vorst voorspeld wordt, zijn o.m. afdekken met blad of takken, inpakken in vliesdoek of omringen met rietkraag en drooghouden met glasplaat of ander dakje. Plant kwetsbare planten vroeg in het seizoen en bescherm ze de eerste jaren tegen kou, werd ons geadviseerd. Ons klimaat verandert en dat biedt weer nieuwe kansen. Ga het avontuur aan, begin te experimenteren en accepteer als iets niet lukt. “Ik kweek nu planten uit Zuid-Afrika uit zaad op en als er veel planten opkomen, laat ik die ook in de grond buiten overwinteren. Dat leidt soms tot verrassende resultaten. Van planten die de winter overleven winnen we zaad, waarmee we verder gaan. Spannend werk, dat raad ik jullie ook aan”, aldus Gerard van Buiten. Hieronder een paar van zijn voorstellen: Zaai bijvoorbeeld eens voor de winter invalt Lobularia, een winterannuel. Dit wil zeggen dat hij in de herfst kan kiemen, in de winter blijft doorgroeien en vroeg in het voorjaar gaat bloeien. De plant is eenjarig en zaait zich makkelijk uit. Na opnieuw zaaien kun je tot de vorst invalt genieten van de bloemen. Ook lang bloeit de Fuchsia maghellanica, van juni tot de vorst heb je daar plezier van en ze lopen, ook na invriezen, altijd weer uit. Penstemons zijn minder betrouwbaar winterhard, maar Penstemon digitalis en pinifolius zijn sterke planten. Nog sterker is de klimmende Oost-Indische kers, Tropaeolum ciliatum, die ook droge schaduw verdraagt. In nazomer en herfst kunnen we genieten van de bloemen van de pindakaasstruik en de hang buddleia en in winter en lente onder andere van de bloemen en het prachtige blad van cyclamen coum en hederifolium.

Inke Mensink